Help de egel
De egel heeft je hulp nodig... Maar hoe?!
De laatste jaren hebben de meeste opvangcentra voor vogels en wilde dieren een grote stijging meegemaakt in aangebrachte egels. Zo steeg het aantal binnengebrachte egels in het VOC Merelbeke op minder dan 4 jaar tijd van 500 naar mogelijks 1500 egels per jaar in 2021! Het hele jaar door zijn we tientallen egels binnen, en ze betekenen voor onze werking een grote financiële kost. In de zomer en herfst zitten ze vaak met wel 100 tegelijk in de opvang, en het aantal binnengebrachte exemplaren blijft jaar na jaar stijgen…. Maar waarom?
Een plotse stijging
Eerst dacht men dat de toename van robotmaaiers iets te maken hadden met de stijging, maar aan de verwondingen en infecties te zien was er toch wat meer aan de hand…. 2 jaren op rij was is er namelijk een zware difterie plaag bij de egels. Deze bacterie wordt volop onder de egels verspreid. Opvallend is dat het meestal (ongeveer 2/3) mannelijke dieren zijn die eronder te lijden hebben. Difterie onder egels leidt tot zwaar geïnfecteerde pootjes, voorhoofd, nek, en kan bijkomend soms op onbereikbare plaatsen (tussen de stekels!) etterende wonden ontwikkelen. Bij de vrouwtjes stellen we regelmatig de bacterie ‘Corynebacterium ulcerans’ vast, die ook etterende verwondingen veroorzaakt. Helaas krijgen de jonge dieren in het VOC ook regelmatig te maken met deze plaag. Als mensen een verzwakte egel overdag vinden is het bij aankomst vaak al duidelijk dat dit dier al wekenlang op de sukkel is. Veel egels halen het dan ook niet, omdat vooral de stervende exemplaren zich pas overdag laten vinden. In juli werden op sommige dagen (vooral op zondag) tot wel 20 egels per dag binnengebracht.
Verzorging in het VOC
Het is een heel karwei om deze dieren dagelijks op te volgen. Vaak zitten er wel 100 egels tegelijk in het VOC, waarvan een paar tientallen wondzorg, medicatie en andere ondersteuning nodig hebben om ze de beste kansen op revalidatie te kunnen geven. Verwondingen worden, na een kleine spoeling, in principe elke dag verzorgd met zalf en verband. 2x per dag krijgen de egels medicatie toegediend tegen infecties, en indien nodig andere ondersteuning wanneer ze te zwak en te koud aanvoelen. Indien de poten te zwaar gekwetst zijn vragen we de medewerking van dierenartsen om ze bij hen te verdoven en op te volgen. Zo wordt er wel eens een pootje geamputeerd om de egel te kunnen redden. Van elke egel wordt dagelijks het hok gereinigd en ontdaan van vuile kranten en hooi, en wordt minstens 1 keer voorzien van verse voeding en drinken. Daarbij worden ze ook dagelijks gewogen om zo een betere gezondheidsopvolging te verkrijgen. In de maanden juni – juli en eigenlijk zelfs tot in oktober krijgen we te maken met jonge egeltjes. Ze worden geboren na een dracht van 35 dagen. De egel heeft vaak een tweetal worpen per jaar van 4 tot 7 jongen. Deze kunnen we bij gelijke grootte wel met meerdere samen houden. De volwassen dieren houden we meestal apart om extra verwondingen en ziekteverspreiding te voorkomen. Ongeveer 50 kooien, curverbakken en konijnenhokken huisvesten egels op dit moment. Er zijn elk uur van de dag helpende handen welkom bij deze dagelijkse weeg-, opkuis-, voeder- en wondverzorgingstaken van de vele tientallen egels.
Hoe helpen?
Egels zijn in onze contreien een vrij voorkomende diersoort. Ze zijn bijna in elke straat van het landelijk gebied te vinden. Vooral graslanden en de vele schuilplaatsen die ze in onze tuinen vinden werken de populatie in de hand. Egels zijn in principe redelijk solitair levende dieren die zelf voor hun potje moeten zorgen, en niet aangetrokken zouden mogen worden tot een eetpot waar ook nog een andere egel aan zit te eten. Dit geeft vaak pijnlijke discussies rond het eten tot gevolg. Egels worden steeds vaker bijgevoederd, of komen af op het voedsel van de kat. Dit zorgt ervoor dat er gevechten tussen egels kunnen ontstaan aan de voederplaats. Ze bijten dan vaak in elkaars poten, kop en nek. Via bijtwonden raken ze vaak besmet met de bacterie, en blijven vaak ook weken- tot maandenlang verspreiders.
Voeder egels enkel in de herfst
Als je in de lente al egels aantrekt tot gemakkelijke voeding, veroorzaak je net in de paartijd samentroeping van egels die de voederplaats kennen, waardoor je een verhoogde spanning creëert tussen egels onderling. De mannetjes kijken amper naar de vrouwtjes om, tenzij tijdens de paarperiodes in de eerste helft van de lente en de tweede helft van de zomer. In die periode vechten de mannelijke egels dan ook veel met elkaar, voor het eten en de wijfjes, waardoor de verspreiding van infecties zou kunnen veroorzaakt worde
Winterslaap
Egels moeten voldoende reserves opslaan voor ze in winterslaap gaan. Tot in november gaan ze ’s nachts op zoek naar energierijk voedsel zoals kleine bodemdiertjes. Die kunnen ze meestal nog lang genoeg vinden aangezien ons klimaat nu iets zachter is dan vroeger.
Toch voederen?
We zijn dus niet zo voor het bijvoederen van dieren in de natuur omdat er altijd ook nadelen aan verbonden zijn, net zoals bij de extra predatie en ziekteverspreiding rond de voedertafels van de vogels. Daarom raden we aan om pas te voederen wanneer het herfst is en te stoppen op 31 maart, net als de voederstopdag van de tuinvogels. Ons landje biedt namelijk genoeg voeding, en populaties van dieren komen ergens voor afhankelijk van het voedselaanbod, en net zoals bij virussen zal er een snellere verspreiding zijn als een populatie te groot geworden is.
Sommige natuurverenigingen en diervoederzaken zien echter – zonder echt te weten waar ze over spreken – een gat in de markt, en spelen het klaar om alsmaar meer mensen te overtuigen het hele jaar door ook de wilde fauna te voederen. Vergeet niet wat het onze wereldbol extra belast om al die
voeding te produceren, transporteren, te verpakken, …!
Ook doe je er altijd goed aan om meer dan 1 overdekte voederplaats voor de egels aan te leggen. Zo kan je ervoor zorgen dat er minder confrontaties komen met hun soortgenoten. Wij zagen in de lente egels met zware wonden, zij slaagden er nog in om de winter door te komen en die dus in de herfst nog mogelijks deze infectie opliepen. Ze konden de hele winter nog aan egel- en kattenvoeding vlakbij hun schuilplaats en kwamen daar alsnog op zachte avonden tot vechtpartijen. De egel helpen mag… maar op de meest natuurlijke manier.